Psycholog poleca

   WYMIATAJ   CYBERZABURZENIA

            Żyjemy w czasach, gdzie nowoczesne technologie  cyfrowe są najpopularniejszymi  urządzeniami na świecie i spędzamy z nimi coraz więcej czasu. Aktualnie, w czasie  pandemii, praca z nimi wypełnia jeszcze więcej naszej przestrzeni życiowej.  Praca przy komputerze i nauka zaczyna się już od wczesnych godzin porannych a kończy się na rozrywce  w  godzinach  wieczornych.

 Technologie cyfrowe rzeczywiście ułatwiają nam wiele spraw, m.in. naukę, komunikację, praktycznie mamy nieograniczoną rozrywkę, itp. Wiele rzeczy w wirtualnym świecie jest bardziej atrakcyjnych niż w świecie realnym.

            Jednakże, trzeba pamiętać, że używanie technologii cyfrowych pociąga za sobą pewne niebezpieczeństwa. Zbyt długie używanie komputera i Internetu może prowadzić do zmiany naszych przyzwyczajeń, nawyków a w konsekwencji do tzw. cyberzaburzeń. Może też doprowadzić do gorszego samopoczucia psychicznego, zaburzeń lękowych i depresyjnych.

            Dlatego warto, moi drodzy, aby nie wpaść w tę pułapkę,   zadbać  o siebie i o swoje zdrowie. Na szczęście to wszystko zależy od Was. Możecie tak sobie zorganizować czas aby zarówno mieć czas na przyjemności on-line jak i również prowadzić udane życie w świecie realnym. To Wy decydujecie, kiedy i w jaki sposób używacie Internetu. Wy macie nad tym kontrolę. Ważne, aby tak pozostało, aby komputer nie przejął kontroli nad Wami…

            Oto kilka porad dla Was – chciałabym, abyście lepiej rozumieli mechanizm powstawania cyberzaburzeń, umieli zapobiegać temu zjawisku i lepiej sobie radzić z jej ewentualnymi objawami.

            Zastanawialiście się nad tym, dlaczego duża większość z  Was tak lubi spędzać czas używając komputera, smartfona i Internetu?  Dlaczego gra w komputerze jest bardziej atrakcyjna niż gra planszowa?  Z jakiego powodu świat w komputerze postrzegany jest przez Was jako bardziej atrakcyjny, ciekawszy i przyjemniejszy..? Aby umieć odpowiedzieć na to pytanie, trzeba znać i zrozumieć sposób funkcjonowania naszego układu nerwowego, mózgu i wydzielających się w nim neuroprzekaźników.

            Neuroprzekaźniki są to naturalne substancje produkowane i wydzielane przez nasz mózg. Wydzielane są każdego dnia a ich wytwarzanie jest zależne od bodźców  płynących z wewnątrz organizmu jak i z zewnątrz. Substancje te są nam niezbędne do dobrego samopoczucia, do odczuwania zadowolenia, przyjemności, radości –  a ich odpowiedni poziom warunkuje dobre funkcjonowanie naszego organizmu.

 Tymi,  które najbardziej będą nas interesować są:

dopamina,  serotonina,  endorfiny  i  noradrenalina 

Dopamina – odpowiada za dobre samopoczucie, energię oraz motywację do działania. Warto wiedzieć, że u podstaw neurobiologicznych mechanizmów uzależnienia, leżą właśnie zaburzenia  neuronów dopaminergicznych, które tworzą układ nagrody. A więc zwiększona ilość tego neuroprzekaźnika jest odczuwana jako przyjemność, satysfakcja oraz towarzysząca temu euforia.

Serotonina – to neuroprzekaźnik odpowiadający za nasze samopoczucie. Zakłócenie poziomu tego hormonu prowadzi do zaburzenia nastroju, ale sprawia również kłopoty ze snem oraz wpływa na apetyt. Ma wpływ na nasz humor, więc jest istotnym czynnikiem osłabiającym stres.

Endorfiny – to hormony szczęścia – dzięki nim odczuwany silną przyjemność. Produkowane są w strukturach układu nerwowego i przysadce mózgowej. Ich mechanizm działania polega na przyłączeniu się do znajdujących się w naszym organizmie receptorów opiodowych.  Kiedy zaczynają działać, odczuwamy błogość, zadowolenie, euforię.

Noradrenalina – jest neuroprzekaźnikiem odpowiadającym m.in. za ciśnienie krwi. Jej wytwarzanie ma miejsce w nadnerczach. Obok adrenaliny stanowi podstawowy neuroprzekaźnik współczulny układu nerwowego. Odpowiada ona za mobilizację układu nerwowego, dzięki czemu jest on gotowy do podejmowania nowych wyzwań.

W przypadku używania technologii komputerowych  jej wzmożone wydzielanie następuje m.in. w trakcie grania w gry on line, gdzie potrzebny jest wysoki poziom czujności, koncentracji i szybkiego działania.  Gdy gwałtownie przerywamy gry komputerowe , zwykle stajemy nagle kompulsywni  i agresywne. To wynik nagłego zatrzymania stanu “wysokiej noradrenaliny” – nie róbcie tego. Lepiej przygotować się, tzn. zaplanować czas, kiedy kończymy grę.

Moi drodzy, im więcej czasu spędzamy on-line, tym bardziej przyzwyczajamy się (tak dokładnie- to nasz mózg i układ nerwowy się przyzwyczaja) do takiego typu aktywności.

Korzystanie z technologii cyfrowych, zwłaszcza gdy jest aktywne i stymuluje użytkownika, prowadzi do zwiększania  wydzieliny serotoniny. To zaś szybko poprawia samopoczucie i humor. Gdy tego stymulatora zabraknie , pojawia się napięcie i chęć powrotu do stymulowania.  To stymulowanie nie może być jednak nieograniczone, gdyż w zwykłych warunkach, relacjach społecznych i edukacyjnych  nie ma podobnego ciągłego “bodźcowania”. Ponieważ  jest nam z tym “dobrym pobudzeniem” fajnie, będziemy ciągle szukać i pożądać sytuacji stymulujących. W ten sposób najpierw powstają nawyki czyli przyzwyczajenia a potem, nie wiadomo kiedy, często bez Waszej kontroli, nawyki zmieniają się w zaburzenia i  uzależnienia.

A więc cyberzaburzenia czy uzależnienia nie pojawiają się nagle, lecz są wynikiem długiego procesu zakłócenia homeostazy organizmu. Warto dodać, że warunkowane są nie tylko przez czas spędzany z cybertechnologiami ale także przez specyficzne formy aktywności.

Wiemy na pewno, że :    

• zdecydowanie silniej oddziałuje nieograniczone granie w gry komputerowe, szczególnie z tłem agresywnym lub hazardowym,
• silniej oddziaływuje długotrwała aktywność na portalach społecznościowych, zwłaszcza gdy odnosi się tam sukcesy,
• głębiej zaburzają relacje sieciowe, gdy spotykacie się z silnymi osobowościami, o cechach psychopatycznych lub socjopatycznych, dążące do uwikłania go w silne relacje emocjonalne, lub gry mające w tle destrukcyjne kulty lub sekty,
• bardzo ryzykowne są sytuacje, gdy tylko poprzez aktywność sieciową zaznaczacie swoją przynależność do grupy, zmniejszacie poczucie lęku, stresu, niepewności,
• ryzyko cyberzaburzeń jest również większe, gdy nie macie dobrych relacji z rodzicami lub gdy macie konflikty z innymi lub, gdy jesteście odrzuceni przez kolegów- w takich sytuacjach bardzo dobrą decyzją jest zgłoszenie się na rozmowę do psychologa szkolnego, który pomoże w rozwiązaniu sytuacji.

Przyjrzyjmy się objawom, jakie możecie u siebie zaobserwować:

I POZIOM CYBERZABURZENIA

• Nieustanne posiadanie  przy sobie smartfona,
• Kiedy pojawi się sygnał z sieci, natychmiastowa chęć odpowiedzi na niego, nie odkładanie jej na późniejszy czas,
• Używanie smartfona w każdej możliwej chwili,
• Odmawianie informacji na temat aktywności w sieci
• W nocy telefon jest ciągle w bezpośredniej bliskości użytkownika
• Korzystanie z urządzeń kończy się często po godzinie 21.00
• Odmawianie ustalenia domowych zasad korzystania z technologii urządzeń cyfrowych,
• Częste przekraczanie ustalonego czasu pobytu w sieci.

II POZIOM  CYBERZABURZENIA

• Utrata kontroli czasu używania technologii, z widocznym ich wydłuż
• Zamykanie drzwi w trakcie używania technologii i wyłączanie ekranu , gdy do pokoju wchodzi inna osoba,
• Odmowa jakiejkolwiek kontroli rodzicielskiej,
• Spożywanie samotnie posiłków w pokoju z równoczesnym korzystaniem smartfona lub komputera.
• Widoczne zaniedbanie higieny osobistej,
• Ciągłe łamanie zasad czasu pracy w sieci – szczególnie w godzinach wieczornych.
• Powtarzające się zaniedbywania obowiązków szkolnych na skutek przebywania on-line,
• Niegrzeczne aż po agresywne zachowania się w przypadku prób przywrócenia reguł i zasad.
• Przypadki powielania wulgarnego języka i agresywnych zachowań z gier
• Stosowanie zasady “Zrobię, jak mi pozwolicie dłużej grać”.
• Rezygnacja z dotychczasowych aktywności pozaszkolnych, z kontaktu twarzą w twarz z rówieś
• Ciągłe pożądanie czegoś nowego – jakiegoś nowego sprzętu technologicznego

III  POZIOM  CYBERZABURZENIA

• Traktowanie czynności w sieci jako podstawową formę aktywnoś
• Agresywne unikanie innych form aktywności
• Odmowa udziału w nauce, opuszczanie lekcji, całych dni, tygodni
• Agresywne i impulsywne odnoszenie się do jakichkolwiek form ograniczenia aktywności cyfrowej,
• Wyraźnie zaniedbanie w odżywianiu się i higienie osobistej,
• Pojawienie się krótkowzroczności,
• Zespół suchego oka,
• Trudności z zasypianiem i bezsenność, zaburzony rytm dobowy,
• Szybkie wykonywanie czynności nie związanych z czasem aktywności sieciowej,
• Niszczenie sprzętów w przypadku utraty kontaktów w sieci
• Symptomy odstawienia cyfrowego – drżenie palców i rąk, pisanie na wyimaginowanej klawiaturze,
• Trudności w komunikacji interpersonalnej np. nie odpowiadanie na pytania.

Przyjrzyjcie się sobie i przeanalizujcie swoją aktywność z różnymi technologiami;             może niektóre objawy Was dotyczą…

            Jeśli tak jest, a są to symptomy z I poziomu cyberzaburzeń,  to spróbujcie sami swoją aktywność z technologiami ograniczać czasowo a może więcej czasu spędzać z rodziną lub też uprawiając sport na zewnątrz… Możecie też oczywiście o pomoc poprosić rodziców lub psychologa.

             Jeśli natomiast zauważyliście u siebie symptomy z II lub III poziomu, to trzeba by porozmawiać o tym z rodzicami, zgłosić się do specjalisty lub na początek umówić się na rozmowę z psychologiem i skorzystać z jego porady.  Pamiętajcie, że zawsze możecie zgłaszać się do naszej rejonowej poradni- Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna Nr 2, gdzie zawsze otrzymacie pomoc – oczywiście nieodpłatnie. Jeżeli sytuacja jest bardzo trudna, to polecam miejsce, które zajmuje się uzależnieniami  – Ośrodek Profilaktyki  i Terapii Uzależnień ul. Chrzanowskiego3/5 w Gdyni.

Jeszcze  kilka  słów o znaczeniu snu dla naszego organizmu… Dlaczego o tym..?  Ponieważ  doświadczenie pokazuje, że wiele nastolatków dużo czasu przed komputerem  spędza właśnie  późno wieczorem lub w nocy…       

Jeśli spojrzymy na sen jako rodzaj “pokarmu” dla naszego umysłu i ciała, może łatwiej będzie nam zrozumieć jak bardzo jest on potrzebny.  Tak jak pokarmy faktycznie dostarczają nam energii niezbędnej dla stabilnego funkcjonowania organizmu, tak sen wypełnia niezwykle ważne zadania:

• w trakcie snu mózg porządkuje zebrane w ciągu dnia informacje – jeśli w nocy budzi Cię jakiś sygnał telefonu, to praca mózgu jest zaburzona,
• informacje nabyte w ciągu dnia są przekazywane do odpowiednich “skryptów” w wyniku czego poszerzamy naszą wiedzę,
• organizm regeneruje się, a ciało roś
• nasz mózg dokonuje procesu samooczyszczania z toksyn oraz substancji zbędnych – dzięki temu opóźniamy procesy starzenia się.

A więc sen zmniejsza poczucie napięcia, poprawia nasze samopoczucie, wpływa na wydajność mózgu, poprawia koncentrację i pamięć a więc efektywność uczenia się.

Natomiast niedobór snu obniża koncentrację, efektywność uczenia się, obniża zdolności językowe, zdolność rozwiązywania problemów, wywołuje halucynacje, powoduje bóle głowy. Z badań wynika, że krótki sen, poniżej 7 godzin na dobę zwiększa ryzyko obniżenia odporności. Nasz układ immunologiczny zaczyna słabnąć już po dobie bez snu – a więc długie wieczorno – nocne aktywności w sieci są szkodliwe dla naszego zdrowia.

            Na koniec chciałabym podkreślić, że aktywność cyfrowa nie niesie tylko i wyłącznie zagrożeń.  Jest oczywiście także wiele pozytywów… A więc przeanalizujmy dobre i złe strony naszej aktywności z technologiami cyfrowymi.

DOBRE   STRONY 

• utrzymywanie kontaktu z innymi osobami , szczególnie podczas pandemii,
• dostęp do źródeł wiedzy i informacji,
• wsparcie w edukacji,
• poznawanie świata, nowych rozwiązań,
• kontakty zagraniczne i wielokulturowe,
• rozwijanie hobby, pasji,
• rozwój kreatywności – filmowanie, fotografowanie, projektowanie, tworzenie,
• nauka języków obcych,
• oszczędność czasu i pieniędzy,
• bezpieczeństwo (rodzice wiedzą, gdzie jestem)

ZŁE   STRONY   

• utrata czasu na tzw. głupoty,
• bombardowanie “fake newsami”,
• przeciążenie informacyjne,
• cyfrowe “niewolnictwo” czyli przymus ciągłego bycia on-line ,  

syndrom FOMO ( Fear Of Missing  Out) –  bycia wykluczonym,

• ryzyko utraty ważnych danych oraz wykorzystania własnego wizerunku,
• podporządkowanie się naciskom sieciowej grupy,
• skrócony sen i większe zmęczenie organizmu,
• mniejsze możliwości poznawcze,
• zapominanie o ważnych sprawach w realnym świecie,

Gdyńska  Sieć Superwizyjno – Coachingowa – PPP Nr 2 Gdynia

Opracowała: Małgorzata Zdrojewska –  Psycholog  ZSCHIE